Шор халқының белгілі ақын қызы қайтыс болды
КЕМЕРОВО. 16 ақпан. Кеше шор халқының белгілі ақын қызы Тайана Тудегешова 65-ке қараған жасында қайтыс болды. Бұл туралы «Национальный акцент» хабарлады.
Тайана Васильевна Тудегешова 1957 жылы 19 қарашада Ресей Федерациясындағы Кемер облысының Таштогол ауданына қарасты Усть-Анзас айылында туған.
Мәскеудегі М. Горький атындағы әдебиет институтын бітірген. Өлеңдерін орыс және шор тілдерінде жазды.
Сыншылар Тудегешованың поэзиясын «шор халқы жанының шежіресі» деп атады. Ол өз туындыларында Таулы Шорияның сұлу табиғатын, тайга кеңістігін, ежелгі шор халқының қарапайым тұрмыс салтын жырлады. Ақынның қаламынан туған өлеңдер бірнеше антологияға енді. Өзінің бірінші жинағы «Поющие стрелы времен» деген атпен 2000 жылы жарық көрді. Келесі кітабы «Небесный полет девятиглазых стрел» деген атаумен 2007жылы басылып шықты. Бұдан кейін балаларға арналған «Элимай» деп аталған соңғы кітабы оқырманға жол тартты.
Ақын зейнетке шыққанға дейін Новокузнецк қалалық кітапханасы директорының орынбасары болып қызмет атқарды.
Шор – Ресейдегі аз санды түркі тілді халықтардың бірі. Ол көне түркі тіліне ең жақын халық саналады. Тілі алтай, хакас, тува, тофалар, құманды, төлеңгіт және қырғыз тілдеріне жақын. Қазір Кемер облысында, Хакасия мен Алтай республикаларында 12 мыңнан астам шорлар тұрады.
Төменде біз Тайана Тудегешованың бір өлеңін оқырман назарына ұсынып отырмыз.
РОД АБА*
Я – дочь, я – ветвь абинского народа,
Наш род – Аба, и нет древнее рода.
Аба – отец. В степи клубится пыль.
Склонил седую голову ковыль.
Аба! И слышу стрел холодных свист.
Аба … Упал не землю желтый лист.
В тугом колчане каждая стрела
В боях лихих врага настичь могла
Аба… Но конь споткнулся на скаку,
Лежит в кровавой пене на боку.
Был аргамак** со славою былой –
Затмило свет коварною стрелой.
Сыны ушли, избрав отважный путь,
Земля родная им не сдавит грудь.
Аба – отец!!! И глохнет в Небе крик…
Алыпом*** был, а стал седой старик…
Аба, Аба… Смолк наковален стук…
Замкнула тишина зловещий круг.
Аба, Аба… Как гулко бьется кровь,
Где мой очаг и где отцовский кров.
Аба!… А полдень светел и высок,
Аба… И дуло холодит висок.
Аба… Растаял звук и песней стих,
Пою я реквием прощальный стих.
Наш род угас… о, нет печальней рода!
Я – песня – плач Абинского народа.
____________
Ескертпе.: Аба* сөзі шор тілінен аударғанда – әке. Бұрын Кузнецк шорлары арасында аба деген ең көп санды тайпа болған. Олар Аба-Тура қаласының негізін қалаған. Бұл атау Әке-Қала деген ұғымды білдіреді. XVI ғасырда казактар қала атауын Кузнецк деп өзгерткен, кейін кеңес кезеңіінде ол Новокузнецк атанған.
Аргамак** – жүйрік ат.
Алып *** – батыр, алып.
