Қазақ экс-депутатының Сібірді даулаған мәлімдемесі Ресейде жанжал туғызды

МӘСКЕУ. 12 қараша. Қазақстан Парламенті экс-депутатының Сібір аумағын Қазақстан құрамына қайтару турасындағы талабы Ресейде дауыл көтеріп, мұз шайқап жатыр. Бұл туралы «Диалог.ua» ақпарына сүйенген rast.kz хабарлайды.

«Ресей ресурстарын ұзақ уақыт Мәскеу пайдаланып келген жасанды аумақтық құрылым ретінде көптеген халықтар мен республикалардың басын біріктірген одақ болып отыр». Осындай тұжырымды алға тартқан бұрынғы депутат Уәлихан Қайсаров Ресей құрамындағы аумақтардың қомақты бөлігі қазақтардың ежелгі жерлері екенін айта келіп, оларды Қазақстанға қайтаруға шақырған резонанстық мәлімдеме жасады.

Қайсаров өз сөзінде тарихқа бет бұрып, Ресейдің қазақтан тартып алынған аймақтарын тізіп өтеді. Оның ішінде Мәскеудің бір бөлігін, Новосібір, Төмен, Орынбор, Қорған, Астрахан, Саратов және Омбы облыстарын, сондай-ақ тарихи әділеттілікті қалпына келтіру негізінде өзінің туған ортасына қайта оралуы тиіс Сібір мен Алтайдағы ұлан-ғайыр аумақтарын атады.

«Орыстар бұл қалалардың қазақша атауларын өздеріне қарай бейімде алса, Орынбор облысы өткен ғасырдың 20-шы жылдары Ресейге сыйға берілген», – деді Қайсаров бұдан әрі.

«Ресей ресуртарын ұзақ уақыт бойы Мәскеу пайдаланып келген жасанды аумақтық құрылым ретінде көптеген халықтар мен республикалардың басын біріктіріп отыр. Қазіргі Ресей территориясының едәуір бөлігі РФ-ның бақылауына кездейсоқ өтіп кеткен. Бұрын, дәл солай, 20 ғасырдың басында Ресей украинның Кубанын басып алды, онда жергілікті халықтың бір бөлігі әлі күнге дейін украин тілінің диалектісінде сөйлейді». Қоғам қайраткері осылай дей келіп, мұндай әділетсіздікке қазақтардың да ұшырап отырғанын алға тартты.

«Енді қазақтар тарихи әділдікті талап етуі керек», – деген кесім айтты Қайсаров.

Жағдайға түсіндірме берген ресейлік сарапшы Анатолий Несмеян дәл осындай саясат Ресейдің негізгі ағымына айналса, көрші елдерде де реваншистік риторика туындауы әбден мүмкін екенін атап өтті. Ресейді көршілері қазір көршілері оның өз қаруларымен соғып жатыр. Оның айтуынша, егер Ресей басшылығы қазіргі мемлекеттер жоқ ескі тарихи карталарды шындап қарастырып жатса, көршілес елдерде де осындай ревизионистік көзқарастардың пайда болуы ғажап емес.

Несмеян Еуропадағы соғыстан кейінгі шекаралардың мызғымастығы қағидасын бекіткен 1975 жылғы Хельсинки актінің маңыздылығын еске салды. Оның айтуынша, Югославия мен Кеңес Одағының ыдырауы «сұрқай аймақты» жасап шығарған, олардағы бұрынғы республикалардың әкімшілік шекаралары халықаралық деңгейде мойындалған мемлекеттік шекараға айналды. Ол 2022 жылдың ақпанына дейін бұл қағидат идеалды болмаса да, бейбіт қатар өмір сүруге ықпал еткенін атап өтті.

Енді, деп есептейді Несмеян, тарихи құқықтарға негізделген реваншистік көңіл күйдің шиеленісуі халықаралық қатынастарға жаңа көзқараспен қарауды талап етеді. Ол тарихи әділеттілікке сілтеме жасай отырып, аумақтық талаптарды ақтау әрекеттеріне қарамастан, әлем өркениетті қатар өмір сүруге қайта оралуы керек деген пікір білдірді.

Экс-депутаттың мәлімдемесі Ресейде де, Қазақстанда да қызу реакция тудырып, екіжақты қарым-қатынастағы шиеленісті күшейтіп жіберді. Сарапшылар мұндай мәлімдемелер аймақтағы ұлтшылдық көңіл күйдің күшеюіне және тұрақсыздыққа ықпал етуі мүмкін екенін ескертеді.

Сарапшы Ресейдің одан әрі бөліктерге ыдырауы жағдайында қазақтың төл жерлерінің Қазақстанға қайтарып алуы мүмкін екенін де жоққа шығарылмайды.

Возвращение Сибири в состав Казахстана: заявление экс-депутата вызвало скандал в РФ

Бывший депутат парламента Казахстана Уалихан Кайсаров выступил с резонансным заявлением, в котором назвал значительную часть территорий в составе России исконно казахскими и призвал вернуть их в состав Казахстана. В своем выступлении Кайсаров обратился к истории и перечислил регионы России, которые имеют казахские корни. Среди них он назвал часть Московии, Новосибирск, Тюмень, Оренбург, Курган, Астрахань, Саратов и Омск, а также обширные территории в Сибири и на Алтае, которые, должны вернуться в родную гавань на основании исторической справедливости.

Русские адаптировали казахские названия этих городов, а Оренбургская область была передана России в дар в 1920-х годах.

Россия как искусственное территориальное образование объединяет множество народов и республик, ресурсы которых эксплуатируются Москвой на протяжении долгого времени. Значительная часть современной российской территории попала под контроль России случайно. Ранее аналогично в начале XX века Россия оккупировала украинскую Кубань, где до сих пор часть местного населения говорит нам диалекте украинского языка.

Теперь казахам следует потребовать исторической справедливости, отметил Кайсаров.

Комментируя ситуацию, российский аналитик Анатолий Несмеян отметил, что реваншистская риторика может возникать и в соседних странах, если такая же политика становится мейнстримом в России. Фактически соседи России бьют по ней ее же оружием. По его словам, если российское руководство серьезно рассматривает старые исторические карты, где отсутствуют современные государства, то неудивительно, что и в соседних странах начинают появляться аналогичные ревизионистские взгляды.

Несмеян напомнил о важности Хельсинкского акта 1975 года, который установил принцип нерушимости послевоенных границ в Европе. По его словам, распад Югославии и Советского Союза создали «серую зону», где административные границы бывших республик стали международно признанными государственными границами. Он подчеркнул, что до февраля 2022 года этот принцип действовал, пусть и не идеально, но способствовал мирному сосуществованию.

Теперь же, считает Несмеян, обострение реваншистских настроений, основанных на исторических правах, требует поиска новых подходов к международным отношениям. Он выразил мнение, что мир должен вернуться к цивилизованному сосуществованию, несмотря на текущие попытки обосновать территориальные притязания ссылками на историческую справедливость.

Заявление бывшего депутата вызвало бурную реакцию как в России, так и в Казахстане, усилив напряженность в двусторонних отношениях. Эксперты предупреждают, что подобные высказывания могут способствовать росту националистических настроений и дестабилизации в регионе.

В случае дальнейшего распада России на части, возвращение исконно казахских территорий в состав Казахстана не исключено.