Өзбекстанда Ресейдің насихат арналарын түгел жабу ұсынылып жатыр

ТАШКЕНТ. 25 қаңтар. Өзбекстанның зиялы қауым өкілдері Ресейдің шовинистік идеялары мен империялық мұраттарын насихаттайтын телеарналары хабарларының елде таратылу жолын кесуді талап етіп отыр. Бұл туралы kun.uz дерегіне сүйенген rast.kz хабарлайды.

«Ресей тарихшысы Михаил Смолиннің «1917 жылға дейін өзбек ұлты болған жоқ» деген тұжырымына жауап ретінде өзбек шенеуніктері, депутаттары мен блогерлері қарсы шаралар қабылдау үшін ресейлік насихат телеарналарын шектеуді ұсынды», – делінген хабарламада.

Ресей тарихшысы Михаил Смолиннің жанжалды сөздерінен кейін республикалық руханият және ағарту орталығының директоры Минходжиддин Мирзо (суретте) Өзбекстан аумағын зиянды идеялардан сақтау үшін республикадағы шетелдерді насихаттауға қызмет ететін барлық радио-телеарналар мен олардың интернетін жауып тастау жайында әңгімеледі.

«Империализмді қолдайтындардың сілкіністері әртүрлі формада қайтадан бой көрсете бастады. Ресейдің НТВ арнасында «кедейлер көсемі» Лениннің қайтыс болғанына 100 жыл толуына орай ұйымдастырылған ток-шоуда ресейлік «тарихшы» Михаил Смолин өзбектер, қазақтар, әзербайжандар 1917 жылға дейін ұлт сипатында болмаған, олар революциядан кейін ғана КСРО атымен бірге пайда болған дегенді айтты. Бұл өзі жеке адамның пікірі ме, әлде орыс шовинизмінің шынайы көрінісі ме? Өркениетсіз, өркениетсіз болса да, шовинизмнің басты сипатын танытатын бұл «саяси көзқарас» осындай әлсіз идеялармен мыңдаған жылдар бойы озбырлықтың бұғауын бұзып, ұлттық мемлекеттігін қалпына келтірген елдерді іштен бүлдіруге бағытталған жоспарлы әрекеттер болып табылады. Әйтпесе, оларға мұндай медиа-мүмкіндіктер берілмеген болар еді», – деп жазды ол Facebook парақшасында.

Ол бұл тырнақша ішіндегі тарихшының ақиқи тарихты жақсы білетінін, бірақ оның «шовинизмге әбден шырмалып қалған ойы» ұлы мемлекет, ұлы тарих, ұлы мәдениет құрған халықтың болмысын тән алғысы келмейтінін айтады.

«Біздің ата-бабаларымыз қаншама ғасырлар бойы тату-тәтті өмір сүрді, бүгінгі күні жоғары құндылықтарды негізге ала отырып, былайша айтқанда, тарих пен өмір, табиғаттың өзі бізді – Орталық Азияның барлық халықтарын осындай достық пен қамқорлық рухында өмір сүруге шақырады. Бұл – тарихи шындық!

Өкінішке қарай, Михаил Смолин сияқты осы тарихи шындықты түсінбейтін немесе түсінгісі келмейтіндер өз көзқарастарымен тұтас халықтарды қорлап бағуда. Бұл кешірілмейтін нәрсе және оны жай «алаңдату» ретінде қарастыруға болмайды!», – деді ол.

Минхожиддин Мирза шовинистік насихаттың бетпердесін жұлып алып, өзінің шынайы болмысын таныта отырып, олардың мінез-құлқынан «фашизмнің иісі аңқып тұрғанын» атап өтті, шовинистердің қылмыстық әрекеттерін оның қоғамдастығы қолдайтынына алаңдаушылық білдірді.

«Негізі, Михаил Смолин мен сол сияқты «саясаткерлердің» аузындағы тіл – қара ниет иесінің тілі. Әлдеқашан тарихтың қоқыс жәшігіне ығыстырылып тасталған КСРО деген империяны қайта тірілту – амалдан кеткен, болмайтын қам қиялдан басқа ештеңе емес. Тарихтан жақсы білеміз: тек қарама-қарсылықтармен және зорлық-зомбылықпен күн көрген бұл империя басқа халықтарды қанау арқылы ғана өмір сүріп келді. Бүгінде прилепиндер мен смолиндер барлық жаланы советтік тираниямен қалыптасқан жүйеге жауып жатыр. Қазіргі жағдай қоғамымызды осындай шабуылдар мен улы идеялардан қорғау үшін еліміздегі шет мемлекеттер насихатына қызмет ететін барлық радио-телеарналар мен интернет-сайттарды дереу шектеу мәселесін қарастыруды талап етеді», – деді Минхожиддин Мирзо.

Не болып еді?

НТВ арнасының ток-шоуында Михаил Смолин 1917 жылғы революцияға дейін өзбектердің ұлт ретінде болмағанын айтты.

«Қазақстан қалай болғанын қараңыз. Алғашында РКФСР құрамындағы Қазақ Республикасы деп аталды. Яғни, қазақтар мүлде болмаған, ол кезде Қазақ КСР құрамында Қырғыз автономиялық кеңестік социалистік республикасы құрылды. Мәселен, революцияға дейін өзбектер болған жоқ. Мұндай этникалық атау болған жоқ. Олар Орта Азиядағы бірнеше халықты біріктіріп, өзбектерді [жасанды түрде] жасады. Әзербайжандар кімдер? Мұндай халық бұрын-соңды болмаған», – деді Михаил Смолин телебағдарлама барысында.

Орыс насихатшылары сонда нені көздеп отыр?

Өзбекстан тарапының реакциялары

Олий Мажлис заң шығару палатасы спикерінің орынбасары Алишер Қадыров «надан тарихшыны елеусіз қалдыру керек» деп жазды.

«Көне түркі халықтарының, оның ішінде ең күшті тармақтарының бірі қарлұқтардың басы – өзбектердің 3000 жылдық мемлекеттілігін қарапайым адам білмеуі мүмкін, бірақ тарихшы білмесе, онда ондай надан тарихшыға мән бермеу керек. Біздің мемлекеттілік тәжірибеміздің маңызды қорытындысы мынада: егер адам болмайтын адаммен дауласып отыра берсек, біз қайтадан залымға құл боламыз!», – деді депутат.

«Юксалиш» қозғалысының төрағасы, Олий Мажлис депутаты Бобур Бекмуродов: «Ресей насихатшылары әбігерге түсуде. Олардың ақылдан алжасуларына кедергі келтірмеңіздер», – деп атап көрсетті ол.

Бұрынғы депутат Расул Көшербаев Өзбекстанда ресейлік арналарға шектеу қою керектігіне тоқталды.

«Орыс зиялылары, сірә, Кремльдің бұйрығымен, өз қоғамын Орталық Азия елдерін жаулап алуға ақырын дайындап жатқан сияқты. Бұл сценарий Украинаға басып кіруге дейін жасалған дайындық жоспарында қолданылған. Осындай әрекеттердің фонында, ең болмағанда, қоғамымызды шабуылдардан қорғау үшін ресейлік насихатпен айналысатын барлық арналарды шектеу керек. Мұнысы енді өсе түсіпті», – деді ол өзінің Telegram-арнасында.

Заңгер әрі блогер Хушнудбек Худойбердиев ресейлік Смолиннің пікіріне жауап бере отырып, мұның  орыс насихаты Орталық Азия халықтары, соның ішінде өзбектер үшін төніп тұрған анық қауіп екенін атап өтті.

«Ресейдің басқыншылық насихаты Орталық Азия халықтарына, оның ішінде өзбектерге ашық қауіп төндіреді. Таяуда ғана Захар Прилепин есімді ақымақ Өзбекстанды Ресейге қосу керек дегенді айтты. Мұны залдағы басқа орыстар қол соғып, қолдап-қуаттады. Енді, міне, аудиториясы үлкен НТВ арнасында Михаил Смолин деген тауықми «1917 жылға дейін өзбектер мен қазақтар (әзербайжандар да) ұлт ретінде болмаған, ал орыс революциясынан кейін бұл ұлттар жасанды түрде жасалды» деді.

Бұл секілді жағдайлардың жай ғана кездейсоқтық екеніне сену үшін ақылсыз болуың керек. Дені сау адам бұлардың баршасы не үшін істеліп жатқанын жақсы біледі. Өйткені Украинаға басып кіру де осындай жалпы тезистер негізінде басталған. Яғни, ұзақ жылдар бойы шовинистік насихат машинасы Ресей халқының санасына «Украинаның мемлекеттілік тарихы жоқ, ұлт ретінде өмір сүрмеген, Ленин құрған жасанды ел» дегенді сіңіріп келді және мұның салдарын бүгінде бәріміз көріп отырмыз.

Неге біз мына есерсоқтарға қарсы бірдеңе жасай алмаймыз? Неліктен біз орыс шовинистеріне қашанда мүләйім һәм төзімді бола қаламыз? Неге Ресей елшісін «шақыртпаймыз», мұны неге «бетіне баспаймыз»? Неге Өзбекстанды бүтіндей басып алу хақында сөз қозғайтындарға қылмыстық іс қозғамаймыз? Неге өзбек халқын жерге ұрғандарды Өзбекстанға кіргізбеу туралы қарарлар қабылдамаймыз? Неге дәйім қорқып өмір сүреміз, неге «үлкен аға» не дер екен деп, аузымызды байлап тұруымыз керек?», – деп атап өтті заңгер.

Ресей тарапынан ресми көзқарас

Ресей Сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Мария Захарова Смолиннің мәлімдемесіне түсіндірме бере келіп, бұл тарихшының жеке пікірі екенін айтты.

«Ресей мен Орталық Азия республикаларын ортақ тарихи, тығыз адами және гуманитарлық қарым-қатынастар, сауда-экономикалық және іскерлік байланыстар біріктіреді.

Біздің шынайы ынтымақтастығымыз, стратегиялық серіктестігіміз және көп жағдайда одақтастығымыз өзара құрмет пен мәдениеттер диалогына негізделген, бұл бізді өзінің терең тарихымен және бүкіл адамзат үшін құнды жемістерімен байытады.

Ресей мен Орталық Азия аймағының егемен, тәуелсіз елдері мұндай қарым-қатынастардың маңыздылығын толық түсінетініне сенімдіміз.

Аталған оғаш мәлімдеме табиғаты жағынан таза субъективті, олардың жаңа ғана айтылған шындықтармен ешқандай ортақтығы жоқ және толығымен автордың ар-ожданында қалады», – деді Захарова.

 

Түпнұсқа:

Ўзбекистонда рус пропаганда каналларини ёпиш таклиф қилинмоқда

«1917 йилгача ўзбек миллати бўлмагани» ҳақида гапирган россиялик тарихчи Михаил Смолиннинг чиқишига жавобан ўзбекистонлик расмийлар, депутатлар ва блогерлар Россиянинг пропаганда телеканалларини чеклашни таклиф қилиб, қарши чоралар кўриш лозимлигини билдирмоқда.

Россиялик тарихчи Михаил Смолиннинг шов-шувли чиқиши ортидан Республика Маънавият ва маърифат маркази директори Минҳожиддин Мирзо Ўзбекистон аҳолисини заҳарли ғоялардан сақлаш учун мамлакатдаги хорижий давлатлар пропагандасига хизмат қилаётган барча радио-телевидение каналлар ҳамда уларнинг интернетдаги сайтларини зудлик билан чеклаш масаласини кўриб чиқиш таклифи билан чиқди.

«Империяпарастлик талвасаси яна турли кўринишларда намоён бўла бошлади. «Йўқсуллар доҳийси» Ленин вафотининг 100 йиллиги муносабати билан Россиянинг НТВ каналида уюштирилган ток-шоуда россиялик «тарихчи» Михаил Смолин 1917 йилга қадар ўзбеклар, қозоқлар ва озарбойжонлар миллат сифатида мавжуд бўлмаган, инқилобдан кейингина улар СССР номи билан пайдо бўлган, деган ниҳоятда аҳмоқона сафсатани ўртага ташлади.

Бу бир шахснинг фикрими ёки рус шовинизмининг асл башарасими? Гарчи маданиятсизларча ва калтабинларча бўлса-да, шовинизмнинг асосий башарасини кўрсатувчи ушбу «сиёсий қараш» истибдод кишанларини парчалаб, неча минг йиллик ўз миллий давлатчилигини қайтадан тиклаган эл-у юртларни мана шундай олчоқ ғоялари билан руҳан чўктиришга уринишдир. Акс ҳолда уларга бундай медиа имконият яратиб берилмаган бўларди», – деб ёзган у фейсбук саҳифасида.

У ушбу қўштирноқ ичидаги тарихчи ҳаққоний тарихни жуда яхши билиши, лекин унинг «шовинизм билан эмланган тафаккури» азалдан буюк давлат, буюк тарих, буюк маданият яратган халқнинг кимлигини тан олгиси келмаслигини таъкидлайди.

«Боболаримиз неча асрлар мобайнида минтақада аҳил, баҳамжиҳат бўлиб, буюк қадриятлар асосида яшаб келган бўлса, бугун ҳам, таъбир жоиз бўлса, тарих ва ҳаёт гардиши, табиатнинг ўзи бизни – бутун Марказий Осиё халқларини айнан ана шундай дўстлик ва ҳамкорлик руҳида ҳаёт кечиришга даъват этмоқда. Бу – тарихий воқелик!

Минг афсуски, мана шундай тарихий ҳақиқатни англамайдиган ёки англашни истамайдиган Михаил Смолинга ўхшаганлар бундай қарашлари билан бир бутун халқларни ҳақорат қилмоқда. Бу кечирилмайдиган ва шунчаки «алаҳсираш» деб қараб бўлмайдиган ҳолдир!» – деган у.

Минҳожиддин Мирзо шовинистик пропаганда юзидаги ниқобни йиртиб, ўзининг ҳақиқий башарасини намойиш қилар экан, уларнинг хатти-ҳаракатида фашизмнинг «қўланса ҳиди» анқиётганини таъкидлаган ва шовинистларнинг жиноий ҳаракатлари ўз жамоатчилиги томонидан қўллаб-қувватланаётганидан ташвиш билдирган.

«Аслида, Михаил Смолин ва унга ўхшаш «сиёсатдон»ларнинг оғзида айланаётган тил қора ният эгасининг тилидир. СССР деб номланган, аллақачон тарих ахлатхонасига итқитилган империяни тирилтириш – амалга ошириб бўлмайдиган хомхаёлдан бошқа нарса эмас. Тарихдан яхши биламиз: фақат олчоқлик ва зўравонлик билан кун кўрган бу империя зулук сингари бошқа халқларнинг меҳнати орқали яшаб келган. Бугун прилепинлар, смолинлар яна ўша советнинг истибдод асосига қурилган тузумини қўмсаб айюҳаннос солишмоқда.

Жамиятимизни бундай хуружлардан, заҳарли ғоялардан сақлаш учун мамлакатимиздаги хорижий давлатлар пропагандасига хизмат қилаётган барча радио-телевидение каналлари ҳамда интернетдаги сайтларини зудлик билан чеклаш масаласини кўриб чиқишни вазиятнинг ўзи тақозо этаётир», – деган Минҳожиддин Мирзо.

Нима бўлганди?

НТВ телеканалидаги ток-шоуда Михаил Смолин 1917 йилги инқилобгача ўзбеклар халқ сифатида мавжуд бўлмагани ҳақида гапирганди.

«Қаранг, Қозоғистон қандай пайдо бўлди. Дастлаб у РСФСР таркибида Қозоқ Республикаси деб аталган. Яъни қозоқлар умуман йўқ эди, кейин Қозоғистон ССР таркибида Қирғизистон автоном совет социалистик республикаси ташкил этилди. Масалан, ўзбеклар инқилобгача бўлмаган. Бундай этник ном йўқ эди. Марказий Осиёдаги бир қанча халқларни бир қилиб, ўзбекларни [сунъий] яратишган. Озарбойжонлар кимлар? Бундай миллат бўлмаган», – деганди Михаил Смолин теледастур чоғида.

Рус пропагандачилари нимани кўзлаяпти?

Ўзбекистон томонидан реакциялар

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси спикери ўринбосари Алишер Қодиров «илмсиз тарихчини эътиборсиз қолдириш керак»лигини ёзди.

«Қадимги туркий миллатлар, жумладан, уларнинг энг мустаҳкам қўлларидан бири қарлуқнинг боши — ўзбекларнинг 3 минг йиллик давлатчилигини оддий инсон билмаслиги мумкин, лекин тарихчиман дегани билмаса, бундай илмсиз тарихчини эътиборсиз қолдириш керак.

Давлатчилик тажрибамизнинг муҳим хулосаси — эл бўлмасдан ўзимиз билан ўзимиз тортишаверсак, яна зўравонга қул бўламиз!» – деди депутат.

«Юксалиш» ҳаракати раиси, Олий Мажлис депутати Бобур Бекмуродов «Россиялик пропагандачилар жазавага тушмоқда. Уларга ақлдан озишга халақит берманг», – дея пост қолдирган.

Собиқ депутат Расул Кушербаев ҳам рус каналларини Ўзбекистонда чеклаш кераклигини билдирган.

«Кўриниб турибдики, катта эҳтимол билан Кремль буюртмаси асосида рус зиёлилари секин-аста Марказий Осиё мамлакатларини босиб олишга ўз жамиятини руҳан тайёрламоқда. Бу сценарий Украинага уюштирилиши кутилган босқиндан олдин ҳам қўлланган. Бундай ҳаракатлар фонида биз ҳеч бўлмаса биринчи галда ўз жамиятимизни хуружлардан сақлаш учун рус пропагандаси билан шуғулланаётган барча каналларни чеклаш ҳақида тўхтамга келишимиз керак. Буниси энди ошиб тушди», – деди у ўз Telegram-каналида.

Смолин фикрларига муносабат билдирар экан, ҳуқуқшунос, блогер Хушнудбек Худойбердиев бунинг Россиянинг пропагандаси Марказий Осиё халқларига, жумладан, ўзбекларга очиқдан очиқ таҳдиди эканини таъкидлади.

«Россиянинг босқинчи пропагандаси Марказий Осиё халқларига, жумладан, ўзбекларга очиқдан-очиқ таҳдид қилмоқда. Яқиндагина Захар Прилепин исмли аҳмоқ Ўзбекистонни Россияга қўшиб олиш ҳақида гапирганди. Ва буни залдаги бошқа руслар қарсак чалиб қўллаб-қувватлаганди. Энди эса аудиторияси катта бўлган НТВ телеканалида Михаил Смолин деган товуқмия «1917 йилгача ўзбек ва қозоқ миллат сифатида мавжуд бўлмаган (озарбойжонлар ҳам), рус инқилобидан кейин бу миллатлар сунъий яратилган» дебди.

Бу каби ҳолатлар шунчаки тасодиф эканлигига ишониш учун ақли норасо бўлиш керак. Соғлом одам буларнинг барчаси нима учун қилинаётганини яхши билади. Чунки Украинага босқин ҳам айнан мана шу каби умумий тезислар асосида бошланган. Яъни узоқ йиллар шовинистик пропаганда машинаси томонидан Украинанинг давлатчилик тарихи йўқлиги, миллат сифатида мавжуд эмаслиги, Ленин яратган сунъий давлат эканлиги ҳақидаги чўпчаклар рус халқи онгига сингдирилган ва бугун бунинг оқибатини ҳаммамиз кўриб турибмиз.

Нега биз мана шунақа исқиртларга қарши бирор чора кўра олмаймиз? Нега доим рус шовинистларига қарши мулойим ва бағрикенг муносабатда бўламиз? Нега Россия элчисини «чақиртирмаймизу», шунчаки «таклиф этамиз«? Нега бутун бошли Ўзбекистонни босиб олиш ҳақида гапирганларга қарши жиноят иши қўзғатмаймиз? Нега ўзбек халқини ерга урганларни Ўзбекистонга киришини тақиқлаш ҳақида қарорлар қабул қилмаймиз? Нега доим қўрқиб яшашимиз, «катта оға» нима дер экан деб, оғзини пойлаб туришимиз керак?» – дея қайд этди ҳуқуқшунос.

Россия томонидан расмий муносабат

Россия Ташқи ишлар вазирлиги расмий вакили Мария Захарова Смолиннинг баёнотига изоҳ бериб, бу тарихчининг шахсий фикри эканини айтди.

«Россия ва Марказий Осиё республикаларини умумий тарих, яқин инсоний, гуманитар алоқалар, савдо-иқтисодий ва бизнес алоқалари бирлаштиради.

Бизнинг чинакам  ҳамкорлигимиз, стратегик шериклигимиз ва аксарият ҳолларда иттифоқдошлигимиз бир-бирига ҳурмат ва маданиятлар мулоқотига асосланган бўлиб, бизни ўзининг чуқур тарихи ва бутун инсоният учун қадрли самараси билан бойитади.

Россия ва ишончимиз комилки, Марказий Осиё минтақасининг суверен, мустақил давлатлари бундай муносабатларнинг аҳамиятини тўлиқ тушунади.

Қайд этилган ғалати баёнотлар табиатан соф субъективдир, ҳозиргина айтиб ўтилган воқеликлар билан ҳеч қандай умумийлик йўқ ва бутунлай муаллифнинг виждонида қолади», – деди Захарова.